Materiały Montessori – Samokontrola błędów

Cylindry do osadzania stanowią idealny przykład wykorzystania samokontroli błędów w materiałach Montessori. Dany cylinder pasuje tylko w jedno miejsce biorąc pod uwagę jego średnicę i wysokość. Jeśli dziecko umieści mniejszy cylinder w większym otworze to w końcu stanie ono przed problemem, kiedy jeden z większych cylindrów nie będzie miał miejsca.

Autentyczność materiałów Montessori używanych w klasie może być mierzona stopniem, w jakim są one zgodne z pewnymi wymaganiami potrzebnymi do rozwoju samodzielności, samodyscypliny i abstrakcyjnego myślenia. Przede wszystkim, materiały Montessori różnią się od zabawek i innych narzędzi edukacyjnych ponieważ dziedziczą konsekwentnie pewne konkretne właściwości:

• są to konkretne przedmioty, które można dotykać i nimi manipulować
• są atrakcyjne i stymulujące
• rosną stopniowo, jeśli chodzi o trudność
• można je używać wielokrotnie, są zaprojektowane, by zachęcić dziecko do powatarzania
• zaprojektowane specjalnie dla odpowiedniego wieku dziecka
• zaprojektowane, by można było wykonanie zadania podzielić na mniejsze zadania
• zaprojektowane, by umożliwić samokontrolę błędów

Ostatnia z właściwości jest ważnym czynnikiem w pedagogice. Wiemy, że poprawianie dzieci jest nieodłącznym aspektem naszej pracy z dziećmi, a szczególnie pracy nauczyciela. Wiemy też, że odkrywanie błędów i słabości prowadzi do obniżenia samooceny.

Szczególnie dziecko buduje opinię o samym sobie z dużym uwzględnieniem tego, w jaki sposób postrzegają je inni ludzie, a przede wszystkim ważni dla niego dorośli. I chociaż odpowiedzialni dorośli bardzo rzadko celowo przesadzają z krytyką dziecka, to jednak zadanie poprawiania jest tutaj bardzo delikatną kwestią i musi być przez nas nieustannie obserwowane.

Należy pamiętać, że nie każde poprawienie jest szkodliwe. Ważne jest raczej, w jaki sposób to delikatne zadanie realizujemy.

Bardzo często dorośli, a szczególnie nauczyciele, podchodzą do dzieci, jak wszystkowiedzący nadgorliwi, cali gotowi, by dać kolejną lekcję, wyjaśnić, przetestować wiedzę dziecka i oczywiście poprawić każde niedociągnięcie.

Samokontrola błędów, ta szczególna właściwość materiałów Montessori, zapewnia dziecku możliwość doświadczenia całego procesu uczenia się bez konieczności ciągłej obecności wszystkowiedzącego z punktu widzenia dziecka dorosłego, który istnieje, by mierzyć jego osiągnięcia. Zamiast tego dziecko dostaje możliwość samodzielnej pracy we własnym tempie, by zaspokoić swoją naturalną ciekawość i popełnić tyle błędów ile potrzebuje, aby dotrzeć do punktu, w którym opanuje poprawną procedurę wykonania ćwiczenia i poprawne rezultaty. Wielu z nas rozpoznaje to doświadczenie i wie jak wiele satysfakcji daje taki proces uczenia się.

Zadaniem nauczyciela w prowadzeniu dziecka przez jego doświadczenia ciekawości i odkrywania jest przygotowanie otoczenia, które sprzyja dotarciu do prawidłowych odpowiedzi. Odkrywanie nie oznacza ciągłego i chaotycznego eksperymentowania. Kiedy dziecko odkywa, nauczyciel musi zdecydować, czy przygotowane otoczenie jest wykorzystywane w sposób konstruktywny czy destrukcyjny.

Zabawki spełniają w rozwoju dziecka zupełnie inne zadanie. Są one zaprojektowane do tak zwanej 'wolnej zabawy’, ponieważ mają one odpowiadać na losowe, wynikające z wyobraźni zabawy w odgrywanie ról. To, co dziecko odkrywa, bawiąc się zabawkami, to różne skojarzenia i fantazje. Możliwe, że dziecko bawi się samochodami przez 20 lat, ale zabawa ta kończy się zupełnie, kiedy te zabawkowe samochody mogą być zastąpione prawdziwym samochodem i możliwością jazdy po drogach. Jest to wykorzystanie wyobraźni, jako namiastki rzeczywistości.

Montessori zauważyła, że celem zabawy dziecka jest doświadczenie, poprzez wyobraźnię czegoś, co dziecko nie może mieć w rzeczywistości. Kiedy tylko nadarzy się okazja, że dziecko może mieć do dyspozycji prawdziwą rzecz, czy prawdziwe doświadczenie, traci ono zaintersowanie odgrywaniem roli.

W zabawie w odgrywanie ról nie istnieje problem poprawiania, ponieważ dziecięca fantazja jest wolna, by całkowicie podążać za obrazami wytworzonymi przez wyobraźnię. Odkrywanie i proces uczenia się jest w tym względzie zupełnie inny. Jego wiarygodność nie jest podyktowana wyobraźnią dziecka, ale obiektywnymi rezultatami w rzeczywistości.

Koncepcja samokontroli w środowisku Montessoriańskim stosowana jest konsekwentnie poprzez użycie materiałów i pedagogiczne przygotowanie nauczyciela w jego relacji z dziećmi.

Praktyczny przykład użycia techniki samokontroli błędu

Dziecko, lat 7, omawia z nauczycielem swoje zadanie z dodawania.