Katecheza Dobrego Pasterza

Statuetka Jezusa Dobrego Pasterza znajduje się w każdym atrium. Jej oryginał pochodzi z III wieku i znajduje się obecnie w Museo Pio Cristino w Watykanie.

Maria Montessori wielokrotnie powtarzała jak ważny jest duchowy rozwój dziecka. Zaobserwowała ona, że religijna edukacja jest punktem zwrotnym, pewnego rodzaju kulminacją tego wszystkiego, co dziecko robi w szkole czy przedszkolu. Nadaje ona nowe znaczenie wszystkim innym aktywnościom wykonywanym przez dziecko. Montessori pisze, że dzięki doświadczeniu atrium dziecko nabywa „poczucia wdzięczności, uradowania i godności.”

Wewnętrzny spokój i radość, które udzielają się dziecku po spotkaniu z Bogiem w atrium utwierdziły Montessori w przekonaniu, że religijne doświadczenie odpowiada na głęboki duchowy „głód” dziecka. Wskazują one na więź pomiędzy dzieckiem a Bogiem. Bogiem, który jest miłością i dzieckiem, które potrafi kochać i potrzebuje tej miłości. Maria Montessori opisuje w jednej ze swoich książek ‘Spontaneous Activity in Education’ (Spontaniczne działania w edukacji) wydarzenie, którego sama była świadkiem, a które przekonało ją, że relacja pomiędzy Bogiem a dzieckiem, zakorzeniona jest głębiej niż nasza wiedza. Pisze ona, iż siedmioletni chłopiec, który nigdy wcześniej nie uczył się religii słuchając teorii ewolucji Lamarcka i Darwina zadał pytanie: Skąd się wzięło pierwsze stworzenie? Gdy padła odpowiedź jednego z jego przyjaciół, że stało się to przez przypadek, wybuchnął wielkim śmiechem i stwierdził, że to nonsens i że to nie jest możliwe. Odpowiadając na postawione przez siebie pytanie powiedział z wielkim przekonaniem, że to Bóg je stworzył.

Znanych jest wiele podobnych historii, również z młodszymi dziećmi, którym wcześniej nikt o Bogu nie mówił, a które świadome były Jego obecności. Katecheza Dobrego Pasterza (The Catechesis of the Good Shepherd) prowadzona w atrium pozwala dzieciom na spontaniczne spotkanie z Bogiem, a także rowija ich duchowy potencjał.

Skromny kącik modlitwy. Na ścianie widać materiał koloru zielonego odpowiadający danemu okresowi w liturgii.

Historia Katechezy Dobrego Pasterza

Twórcami Katechezy Dobrego Pasterza są Sofia Cavalletti i Gianna Gobbi. Sofia Cavalletti jest znawcą Biblii i wykładowcą języka hebrajskiego w Rzymie. Pomysł na to, by zaangażować się w uczenie dzieci religii zrodził się z fascynacji powstałej na bazie reakcji dzieci na spotkanie z Biblią. Niewytłumaczalna dla niej radość i ciekawość, które dostrzegała na twarzy dziecka słuchającego Słowa Bożego, zachęciła ją do dalszej pracy z dziećmi. Razem z Gobbi, która była przez długie lata współpracownikiem Marii Montessori, stworzyły one w 1954 roku The Catechesis of the Good Shepherd oparte na zasadach edukacyjnych Montessori. Pracując z dziećmi Sofia Cavalletti i Gianna Gobbi testowały różne materiały -pomoce bazując na reakcji dzieci, które z nimi pracowały. Tylko te materiały, które cieszyły się największym zainteresowaniem wśród dzieci wykorzystywane są do dziś. Poszukiwały one materiałów prostych i niezbędnych, wspomagających indywidualną pracę dzieci, tak aby pomogły one zrozumieć opowieści biblijne i wydarzenia roku liturgicznego, a poprzez to prowadzić pośrednio do modlitwy. Bazując na swoim doświadczeniu pracy z dziećmi Cavalletti i Gobbi stworzyły program katechez, który obecnie służy katechetom, starającym się odpowiedzieć na potrzeby duchowego rozwoju dziecka w wielu parafiach na całym świecie.

Program Katechezy Dobrego Pasterza

W programie Katechezy Dobrego Pasterza zawarte są tematy, na które dzieci odpowiadają z podobną wrażliwością w różnych środowiskach na całym świecie. Tematy zawierają między innymi: Przypowieść o Dobrym Pasterzu, który chroni swoje owce i zna każdą po imieniu, Eucharystia jako dar miłości Ojca i odpowiedź człowieka na Bożą miłość, Jezus Chrystus jako światło świata i Chrzest jako dar wybawienia. Z bogatą odpowiedzią dzieci w atrium spotkały się także krótkie przypowieści o Królestwie Bożym takie jak: przypowieść o ziarnku gorczycy, o najcenniejszej perle, ukrytym skarbie, winnym krzewie.
Dzieci słuchając tych przypowieści odkrywają w sposób spontaniczny prawdy o Królestwie Bożym zadziwiając katechetów swoją wiedzą i wrażliwością, jednocześnie pokazując im jak wiele i oni mogą nauczyć się w czasie tych katechez od dzieci.

Struktura Katechezy Dobrego Pasterza

Cavalletti i Gobbi zaobserwowały, że dzieci w atrium bardzo chętnie pracowały nad przypowieścią o Dobrym Pasterzu, która stała się ich kluczową przypowieścią. Stąd też pochodzi nazwa Katechezy.
The Catechesis of the Good Shepherd mają trzy poziomy ze wzgledu na przedział wiekowy dzieci:

1. Dzieci w wieku 3-6 lat – katechezy oparte głównie na nauczaniu poprzez przypowieść o Dobrym Pasterzu, która pomaga im zrozumieć tajemnicę Królestwa Bożego i pokochać Dobrego Pasterza. Dzieci poznają również historię Jezusa, uczą się o jego narodzinach i życiu, aby uświadomić sobie, że Jezus jest osobą, która żyła na ziemi w konkretnym czasie i miejscu. Praca z geografią Izraela i Jerozolimy w czasach Jezusa pomaga im lepiej to zrozumieć.
2. Dzieci w wieku 6-9 lat – katechezy oparte głównie na przypowieści o winnym krzewie, która pomaga zrozumieć relacje między ludźmi. Rok rozpoczyna się od historii Odkupienia
3. Dzieci w wieku 9-12 – wprowadzenie głębiej w historię Odkupienia, od stworzenia do paruzji. To historia o Bogu i jego ludziach – historia przywiązania do Boga, do siebie nawzajem i do wiary wspólnoty.

Na poziomie drugim i trzecim pojawia się aspekt moralny, który nieobecny jest na poziomie pierwszym.

Podstawowy materiał dydaktyczny do Przypowieści o Dobrym Pasterzu. Pasterz i dziesięć owiec.

Otoczenie

Miejsce katechezy, w którym dzieci poznają Boga, modlą się i pracują z materiałami Maria Montessori nazwała atrium, co odwołuje się do miejsca w średniowiecznej bazylice, gdzie atrium było przedsionkiem do kościoła. Dzieci poprzez pracę z materiałami i słuchanie przypowieści biblijnych w określonym porządku i ciszy uczą się modlić. Atrium to miejsce w którym praca staje się rozmową z Bogiem. Jak pisze Cavalletti:

Wszystkie prace wykonywane przez dzieci w atrium są korytarzem do modlitwy, bądź samą modlitwą.

Atrium, w którym prowadzone są katechezy jest przestrzenią, której bliżej do kościoła niż do sali lekcyjnej. Znajdują się tam między innymi takie materiały, jak miniaturowy ołtarz z naczyniami używanymi podczas Mszy św., mapa Jerozolimy i Palestyny, chrześcijańskie symbole, figury i materiały do biblijnych prezentacji oraz poznawania Pisma św. Znajduje się tam również wyznaczone miejsce modlitwy oraz rekwizyty, które zachęcają dzieci do wykonywania różnych praktycznych zajęć (np. nalewanie wody do ampułek, polerowanie kielicha, układanie kwiatów w wazonie, itd.).
W atmosferze ciszy i skupienia dzieci słuchają Słowa Bożego i pracują z materiałami, a poprzez to modlą się. Cavalletti i Gobbi odkryły, że metoda symboli i znaków, oraz zwykły język biblijny i liturgiczny są narzędziami, które pomagają dzieciom odnaleźć znaczenie i kierunek w atrium. Znaki wskazują na tajemnicę doświadczenia Boga, a to doświadczenie uaktywnia religijny potencjał dziecka, który jest spontaniczny i rzeczywiście naturalny. Rolą katechety jest dbanie o otoczenie i zachęcanie dzieci do odpowiedzi na Bożą miłość. Nie jest on kontrolerem, ale współświadkiem, który słucha razem z dziećmi, prowadzi dialog i prezentację, sugeruje pytania wypływające z przypowieści, wskazuje na wagę modlitwy. Jego najważniejszym zadaniem jest stworzenie takiego środowiska, które będzie akceptowało cichą prośbę dziecka: “Pomóż mi być bliżej Boga samodzielnie”

Sofia Cavalletti w swojej książce ”Duchowy potencjał dziecka” (dostępna w języku polskim) prezentuje religijne życie atrium opisując historię dzieci i ich odpowiedzi na spotkanie z Pismem świętym i pracę z materiałami. W książce tej udawadnia swoje założenie, że dziecko potrafi doświadczać Boga, i że jest to jego naturalna potrzeba.
Gianna Gobbi w swojej książce ‘Listening to God With Children: The Montessori Method Applied to the Catechesis of Children’ (Słuchając Boga razem z dziećmi: Metoda Montessori w praktyce Katechez Dobrego Pasterza) przedstawia zasady edukacyjne Montessori, które stały się fundamentem katechez dla dzieci.
Obie książki wspaniale się uzupełniają i są naprawdę warte przeczytania. Cavalletti i Gobbi pracowały razem i szczegółowo opisały zdobyte przez lata wiedzę i doświadczenia pokazując jak wiele otrzymały podczas pracy z dziećmi w atrium.

Trudno w paru zdaniach opisać, czym tak naprawdę jest Katecheza Dobrego Pasterza, ale mam nadzieję, że tekst ten stanie się inspiracją dla wszystkich zainteresowanych, by szukać dalej. Poniżej znaleźć możecie dostępną na ten temat lituraturę i linki, ale nic tak bardzo nie przekonuje do wartości tych katechez, jak odwiedzenie atrium i obserwowanie dzieci, które słuchają, modlą się i pracują z radością i zaciekawieniem (znaleźliśmy w internecie jedną stronę internetową po polsku, która mówi o tym, że jest tam prowadzona Katecheza Dobrego Pasterza).

Przydatne linki i literatura o Katechezie Dobrego Pasterza

• Sofia Cavalletti, 'Potencjał duchowy dziecka, Doświadczenia z dziećmi w wieku od 3 do 6 lat’ – książka
• Amerykańskie Stowarzyszenie Katechez Dobrego Pasterza – The Association of the Catechesis of the Good Shepherd – w języku angielskim
• Center for Children and Theology – w języku angielskim