Równowaga – Dbałość o siebie, innych i otoczenie – Dziecko Świata lata 3-6+, Rozdział 1

Dziecko może rozwijać się jedynie poprzez doświadczenie w swoim otoczeniu. Takie doświadczenie nazywamy pracą.– Dr Maria Montessori

Ćwiczenie równowagi w chodzeniu jest ulubionym zadaniem dla dzieci w tym wieku i bardzo ważnym dla ich prawidłowego rozwoju

Pierwsze sześć lat

Wiedza o tym, że pierwsze sześć lat życia to najważniejszy okres w kształtowaniu osobości człowieka jest dziś powszechnie przyjęta. W tym okresie dziecko staje się całkowicie członkiem kultury i rodziny, w której żyje, chłonąc jej język, nastawienie do świata, obyczaje, wartości. Dziecko, które spędza swoje pierwsze sześć lat życia w otoczeniu pełnym miłości i wsparcia, uczy się kochać siebie oraz czuje się w tym świecie bezpiecznie. Dziecko, które doświadczyło radości z wkładu, jaki wnosi ono w swoją rodzinę czy grupę, uczy się kochać podejmując wysiłek, i czuje się potrzebne.

Każde dziecko, z natury, chce ciągle uczyć się i wzrastać do granic swoich możliwości. Podczas pierwszych sześciu lat czyni to ono naśladując tych, którzy żyją wokół niego. Aby wspierać tę potrzebę ciągłego rozwoju musimy odpowiednio przygotować otoczenie zarówno fizycznie, jak i społecznie, zapewniając narzędzia, za pomocą których dziecko będzie mogło pracować tworząc własną osobowość. Musimy również uważnie dostrzegać pierwsze przebłyski koncentracji i zejść z drogi, by podążać za dzieckiem, które zaczyna odkrywać własną ścieżkę.

Uczenie się rozbierania, a następnie ubierania jest dla dziecka ważna pracą, która wymaga praktyki

Uczestnictwo w życiu rodzinnym

Tradycyjne czynności domowe wykonywane przez członków każdej rodziny nazywane są w Montessori czynnościami praktycznego życia. Jest to jedna z najważniejszych dziedzin przygotowujących dziecko do życia. Czynności praktycznego życia podzielone zostały na trzy kategorie, i postrzeganie życia dziecka w ten sposób pomaga wypracować równowagę w kwestii umiejętności, które dziecko powinno doskonalić. To, co znajduje się w każdej kategorii zależy od kultury, w jakiej żyjemy i może zawierać, ale niekoniecznie ogranicza się do takich czynności jak:

1. Dbałość o otoczenie – zmywanie, zamiatanie, polerowanie, wieszanie prania, pranie, roboty ogrodowe, odkładanie zabawek
2. Dbałość o osobę – mycie się i kąpanie, ubieranie się, mycie zębów
3. Wdzięk i dobre maniery – uważne chodzenie, noszenie rzeczy, ciche otwieranie i zamykanie drzwi, zasuwanie krzesła po odejściu od stołu, częstowanie kogoś, mówienie 'proszę’ i 'dziękuję’ i tak dalej.

Właśnie poprzez ćwiczenie tak pozornie przyziemnych czynności jak ubieranie się, zamiatanie, przygotowywanie i podawanie posiłków, naprawianie czy budowanie – prac, które dziecko obserwuje codziennie, uczy się ono wykorzystywać swoje ciało i umysł, by osiągnąć jakiś cel, uczy się koncentrować, kończyć dane zadanie wykonująć po kolei wszystkie potrzebne ruchy, a ponad wszystko ma swój własny wkład w życie swej rodziny czy grupy.

Czynności praktycznego życia zapewniają lepsze podłoże dla rozwoju fizycznego, psychicznego oraz społecznego oraz uczą takiej postawy w pracy, która prowadzi do sukcesu w późniejszych życiu naukowym i zawodowym.

Czynności praktycznego życia wspomagają rozwój koordynacji oko-ręka, kontroli nad dużymi i małymi mięśniami, zdolność panowania nad własnymi ruchami w czasie chodzenia i przenoszenia rzeczy oraz znajomość dobrych manier. Są to czynności, które skupiają uwagę dziecka na jego własnym rozwoju i otwierają mu drogę do prawdziwej pracy. Uczą patrzeć w oczy osobie, z którą się rozmawia, słuchać uważnie, przyjmować postawę troski o innych poprzez dobre maniery, uzdalniają dziecko, by było chętnie przyjmowane w swojej społeczności, by było szczęśliwe i czyniło szczęśliwymi innych.

Ścieranie tego, co pozostało po zakończeniu innej pracy daje dziecku satysfakcję

Od zarania dziejów, dzieci wykazują szczególne zainteresowanie w codziennych czynnościach domowych poprzez udawane (symulowane w formie zabawy) gotowanie czy sprzątanie. Jednym z centralnych odkryć Dr Marii Montessori było zauważenie, że jeśli damy dzieciom taką szansę, dzieci najczęściej wybiorą prawdziwą pracę, a nie udawanie.

Zezwalanie dziecku na uczestniczenie w pracach, które obserwuje ono każdego dnia jest wyrazem wielkiego szacunku i wiary w niego. Pomaga mu to czuć się ważnym dla siebie samego i dla tych, których spotyka na swej drodze. Jest potrzebny.

Aby jeszcze bardziej podkreślić znaczenie takiego podejścia do dziecka zauważmy tę różnicę w traktowaniu obcego, na przykład gościa na obiedzie, któremu się usługuje, i na którego się czeka, a przyjaciela, którego zapraszamy do kuchni, by z nim rozmawiać i śmiać się podczas, gdy razem przygotowujemy posiłek. Dzieci nie chcą być gościem. One chcą byśmy pomogli im zrobić to samodzielnie.

Cel dziecka

Przyczyna, dla której nasze dziecko podejmuje się różnych prac i sposób, w jaki to czyni są zupełnie różne od naszych. Dorośli zwykle dążą do tego, by wykonać pracę w sposób najbardziej wydajny i jak najszybciej i wykonują coś w krótkim czasie albo omijają wszystko, co nazywa się pracą. Dziecko pracuje, by doskonalić siebie w wykonywaniu danej czynności, by stać się w niej 'ekspertem’. Może ono zmywać stolik codziennie przez długie tygodnie, a następnie przerzucić swoją uwagę na zupełnie nowe zadanie, by je opanować. Nie powinniśmy więc postrzegać takiego zachowania dziecka, jako niekonsekwencję czy lenistwo (’zmywał stolik, a teraz już tego nie robi’), ale raczej jako narastające doskonalenie kolejnych czynności. Celem dziecka jest nie tyle zakończenie danego zadania, ile konstruowanie siebie.

Czynności praktycznego życia mogą być swobodnie uznane za najważniejszą dziedzinę pracy dziecka w klasie Montessori dla dzieci w wieku od 3-6 lat. Poprzez te czynności dziecko uczy się podejmowania inteligentnych wyborów, staje się fizycznie i umysłowo samodzielne i odpowiedzialne. Uczy się koncentrować, kontrolować mięśnie, poruszać się i działać z uwagą, analizować poszczególne kroki danej czynności i zakończyć je. Kładzie to silne fundamenty pod fizyczną i umysłową pracę we wszystkich dziedzinach ludzkiego życia, nie tylko we wczesnym dzieciństwie, ale na każdym etapie życia.

Przykłady materiałów, które mogą służyć dziecku w jego pracy: prosta równoważnia, fartuszek, drewniana rozkładana suszarka na pranie, drewniana przewlekanka z narysowanymi narzędziami

——————–
Tekst ten pochodzi z katalogu Child of the World przetłumaczonego przez nas za zgodą autorki na język polski. W wersji polskiej nosi on tytuł Dziecko Świata. Autorką oryginalnego angielskiego tekstu jest Susan Stephenson. Więcej informacji na temat Child of the World oraz Susan Stephenson możecie znaleźć na stronie firmy Michael Olaf.