Radosne Dziecko – Od Narodzenia do Lat Trzech: Odpowiednie Otoczenie

Kiedy rodzice stają się gotowi na pierwsze dziecko są oni przytłoczeni przez reklamy mówiące, czego będą oni „potrzebować” dla swojej pociechy. Wydaje się jednak, że reklamy te mają za cel sprzedaż jak największej liczby produktów, a nie zapewnienie, co jest dobre dla dziecka. Wiele produktów jest nie tylko nadmiernie stymulujących dla małego dziecka (zbyt wiele przedmiotów, nieprzyjemnie jaskrawe kolory), ale hamujących naturalny rozwój potrzebnych zdolności takich jak język (smoczki) czy ruch (łóżeczka ze szczebelkami, huśtawki, wysokie krzesła, kojce), a czasem nawet niebezpiecznych (chodziki, toksyczne plastiki). Odpowiednie otoczenie dla dziecka od narodzenia do lat trzech jest proste, delikatne, dające poczucie bezpieczeństwa i zachęcające dziecko do porozumiewania się z innymi i poruszania się.

Najlepszym momentem na przygotowanie takiego otoczenia jest czas przed porodem. Rodzice powinni poczołgać się po pokoju dziecka i zobaczyć, co może ono sięgnąć lub czym może się zainteresować. Posłuchajcie dźwięków. Możecie usłyszeć wiatr w drzewach, a może dźwięki natury przytłumione są przez telewizor lub radio? Dziecko nie jest zdolne do filtrowania niepotrzebnych czy rozpraszających dźwięków jak dorosły, dlatego będzie dotknięte przez każdy możliwy dźwięk czy światło.
Pozostawienie niezmienionego otoczenia przez cały pierwszy rok życia dziecka jest bardzo istotne dla jego poczucia porządku, bezpieczeństwa. Jest to możliwe, jeśli zaplanujemy wszystko wcześniej.

BEZPIECZEŃSTWO

Dziecko będzie rozwijać się bardziej prawidłowo, umysłowo, emocjonalnie i fizycznie, kiedy zapewnimy mu swobodę ruchu i odkrywania nieustannie powiększającego się otoczenia. Jednak, aby zapewnić dziecku tę niezwykłą wolność, musimy bardzo uważnie przeczesać dom i codzienne miejsca, w których będzie ono przebywać. Kiedy dziecko może swobodnie zejść ze swego niskiego łóżka czy materaca i poruszać się po swoim pokoju, a później po innych pomieszczeniach musimy być bardzo uważni w zabezpieczeniu wszystkich kontaktów, przytwierdzeniu różnego okablowania do ściany, usunięciu wszystkich trujących roślin, chemikaliów i jakichkolwiek przedmiotów niebezpiecznych dla dziecka. W momencie, gdy dziecko zacznie szybko raczkować, a następnie chodzić, dorosły powinien ciągle pamiętać o bezpieczeństwie w całym domu.

PODSTAWOWE WŁAŚCIWOŚCI OTOCZENIA

Poniżej znajdziecie parę wskazówek, o których warto pamiętać przygotowując otoczenie dla dziecka.

1. UCZESTNICTWO W ŻYCIU RODZINNYM: Nawet od pierwszych dni zapraszaj dziecko w życie swojej rodziny. W każdym pomieszczeniu: sypialni, kuchni, jadalni, salonie itd. zapewnij dla dziecka zawieszkę (mobile) z czymś interesującym do oglądania, lub jakiś kosz czy półkę z przedmiotami, gdzie przechowywać możesz tych kilka uważnie wybranych dla niego przedmiotów, oraz matę lub dywanik, by mógł zawsze „pracować” nad swoimi zdolnościami.
2. NIEZALEŻNOŚĆ: Wiadomość, którą dziecko przekazuje nam w każdym wieku brzmi „Pozwól mi zrobić to samodzielnie”. Zaspokajanie tej potrzeby oznacza szacunek i wiarę w dziecko. Pomyśl uważnie o różnych rodzinnych czynnościach we wszystkich przestrzeniach domu i zorganizuj je w taki sposób, by wspierać niezależność. Dwuosobowy materac służyć może jako dziecięce łóżko. Możesz zapewnić również szafeczkę na ubrania, mały wieszak na płaszczyk lub nisko umieszczone w ścianie haczyki w miejscach, gdzie dziecko się ubiera i rozbiera (w przedpokoju, łazience, sypialni); krzesełko lub mała ławka w przedpokoju, gdzie dziecko może założyć i ściągnąć buty; zachęcające niskie półki na książki, naczynia, zabawki.
3. RZECZY OSOBISTE: Doszliśmy do bardzo istotnego punktu. Jeśli ktoś posiada zbyt wiele rzeczy w jednym czasie wtedy nie ma możliwości, by odpowiednio dbać o nie i cieszyć się nimi. Przygotowując otoczenie dla dziecka znajdź miejsce na ubrania, zabawki i książki, które nie będą aktualnie przez dziecko używane. Wymieniaj je, kiedy dziecko zaczyna się męczyć lub nudzić przedmiotami, które są w danej chwili na półce, pośród książek czy w koszyku. Przygotuj tylko kilka sztuk rzeczy do ubrania, z których dziecko może wybierać, co włożyć w danym dniu, kilka zabawek, które dziecko cieszą oraz kilka ulubionych lub nowych książek.
4. ODKŁADANIE Z POWROTEM NA MIEJSCE I POCZUCIE PORZĄDKU: „Dyscyplina” pochodzi od łacińskiego słowa „discipulus” (uczeń; ktoś, kto podąża, za słowem swego nauczyciela, bo poznał i uwierzył, że jest ono prawdą) więc nasze dzieci stają się zdyscyplinowane jedynie przez naśladowanie swych rodziców. Ten sam sposób nauki wykorzystujemy, kiedy uczymy dzieci mówić „dziękuję” poprzez nieustanne bycie dla nich najlepszymi modelami do naśladowania, oraz kiedy uczymy je odkładać z powrotem rzeczy na półkę robiąc to w kółko wdzięcznie i radośnie w ich obecności.

Ludzie są zawsze zdumieni porządkiem i pięknem klas w szkołach Montessori. Nie jest to zasługą wymuszającego własne żądania na dzieciach nauczyciela, ale wynika to z faktu, że w ten sposób dziecko zaspokaja swoje ogromne poczucie porządku.

MEBLE

Meble nie muszą być drogie. Mogą być tak proste i tak eleganckie, jak inne meble w domu. Istotne jest jednak, by były one dla dziecka, czyli odpowiedniej wielkości i jakości.

Bardzo ważne są więc solidne stoły i krzesła, na których dziecko może usiąść prosto ze stopami położonymi na podłodze, aby rysować, bawić się, przygotowywać i jeść przekąski itd.

Siedzenie w poprawny sposób ułatwi dziecku nie tylko utrzymywanie odpowiedniej postawy ciała, ale również koncentrację i skupienie się na wykonywanej właśnie czynności.

OTOCZENIE I CHŁONĄCY UMYSŁ

Podczas trzech pierwszych lat życia dziecko będzie chłonąć, jak gąbka, cokolwiek znajduje się w jego otoczeniu, a więc brzydotę lub piękno, wulgarne lub delikatne zachowanie, poprawny lub niepoprawny język itd. Jako rodzice jesteśmy pierwszymi modelami pokazującymi, co oznacza bycie człowiekiem. Jeśli nasze dziecko spędza czas w ośrodkach opieki lub z opiekunką musimy wymagać od nich takich samych standardów, jakich wymagalibyśmy od siebie.

Jakość i piękno otoczenia, książek, przedmiotów jest niezwykle istotne w przyciąganiu, zaspokajaniu i utrzymywaniu zainteresowania dziecka. Jeśli dziecko jest w kontakcie z przepięknymi zawieszkami (mobile), obrazkami, grzechotkami i zabawkami, stworzonymi z drewna i innych naturalnych materiałów, w przyszłości będzie ono brało udział w tworzeniu świata o takich samych, wysokich standardach.
Zabawki, grzechotki, puzzle, stoliki i krzesła, które wykonane są z drewna, rozwijają uznanie i wdzięczność dla natury i jakości oraz chronią dziecko przed szkodliwymi substancjami znajdującymi się w wielu syntetycznych materiałach.

Zawieszone na ścianie, na wysokości oczu dziecka obrazki mogą być pięknymi, oprawionymi replikami dzieł sztuki, lub prostymi plakatami czy obrazkami. Nasze pierwsze otoczenie wpłynęło ogromnie na każdego z nas, i nic lepiej nie pomoże stwarzać piękna w świecie, niż ofiarowywanie tego piękna najmłodszym.

PRZECHOWYWANIE

Zamiast wrzucać zabawki do ogromnego kosza, dzieci uwielbiają trzymać je starannie na półkach, zawieszać na haczykach, układać na drewnianych tackach lub w niewielkich koszyczkach, tak, aby mieć je zawsze gotowe, kiedy chcą pracować. Odkładanie przedmiotów w to samo miejsce jest wtedy również dużo bardziej logiczne i sprawiające przyjemność. Chińska sztuka umieszczania przedmiotów, Feng Shui, uczy, że nawet nieporządek ukryty pod łóżkiem lub sterta papierów w nieładzie na książkowej półce mogą powodować stres.

OTOCZENIE NA ZEWNĄTRZ DOMU

Czasem zapominamy, że codzienne życie toczyło się kiedyś na świeżym powietrzu, a ludzie wchodzili do swoich domów, by schronić się przed żywiołem, pogodą. Dziecko nie zatraciło tego instynktu. Podczas tych pierwszych tygodni codzienny oddech świeżym powietrzem i spojrzenie w kołyszące się na wietrze gałęzie są dla dziecka wystarczające. Wkrótce później codzienny spacer z dzieckiem w nosidełku lub wózku, a zanim się spostrzeżesz, wyprawy będą prowadzone przez dziecko, które każda nowa rzecz – dziura w chodniku, parada mrówek, kałuża, mur z cegieł, chwasty czy osty i wiele innych szczegółów, które my dorośli nie potrafimy już dostrzegać – będzie oczarowywać i przemieniać krótkie wyjście w długą podróż odkrywcy. Czasami „spacer do parku” może trwać godzinę, a my nawet nie przestąpimy furtki naszego podwórka.

Pewnego dnia nowy nauczyciel powiedział dr Marii Montessori, że wokół jego miejskiej szkoły nie ma nic godnego odkrywania. Maria Montessori wyprowadziła więc dzieci przed budynek. Po godzinie nie odeszły one nawet trochę dalej niż sięgał mały zachwaszczony ogródek. Znalazły tam niezliczone oznaki życia, które ich całkowicie zafascynowały.

Kiedy radzimy, by podarować dziecku świat, nie mamy na myśli wnętrz budynków, ale zachwaszczone ścieżki, cudowne wschody i zachody słońca, odświeżającą bryzę wodospadu, śpiew ptaków w konarach drzew, gwiazdy i chmury, nieskończoną różnorodność liści i kwiatów, wspaniały świat natury.
Nam dorosłym również dobrze zrobi zwolnienie, zapomnienie o naszym napiętym planie i podążanie za dzieckiem odkrywającym, wąchającym, oglądającym, słuchającym i dotykającym zewnętrznego świata.
Zaproś dziecko do wspólnej pracy na świeżym powietrzu – mycia samochodu, prac w ogrodzie, wszystkiego, co robi się na zewnątrz raczej niż wewnątrz domu – a zawsze znajdzie się trochę drobnej prawdziwej pracy, którą jest ono zdolne wykonać.

Spróbuj stworzyć na zewnątrz przestrzeń, w której dziecko nie tylko będzie mogło wykonywać czynności, które robi się poza domem, jak na przykład zabawa w piaskownicy, ale również te, które robiłoby w domu, czyli mycie rąk lub zmywanie naczyń, przeglądanie książek, układanie puzzli.
Coraz częściej przyjmuje się w naszych domach przekonanie, że pracę umysłową wykonuje się wewnątrz budynków, a pracę fizyczną na zewnątrz. Powoduje to, że na zewnątrz zwykle znajdziemy przedmioty związane z zabawą na boisku, czy placu zabaw. Takie podejście dzieli prace na wykonywane umysłem i wykonywane mięśniami oraz wprowadza rozdarcie w naturalnie zintegrowane życie małego dziecka. Najistotniejsza praca wykonywana jest jednocześnie dzięki umysłowi i ciału, które współpracują ze sobą, aby tworzyć.

Idealnie jest, (choć nie zawsze jest to możliwe), stworzyć dziecku otwartą przestrzeń wewnętrzno – zewnętrzną, w której może się ono swobodnie i samodzielnie poruszać. Alternatywą może być zabezpieczona weranda lub inne bezpieczne miejsce na zewnątrz (nieważne jak duże), w którym mogłoby ono przebywać do woli. Oczywiście taka przestrzeń może być otwarta dla dziecka, tylko w momencie, gdy dorosły widzi, co dziecko robi.

PODSUMOWANIE ROZDZIAŁU O OTOCZENIU

Wiedza o tym, jak przygotować odpowiednie otoczenie przed porodem daje rodzicom możliwość poświecenia większej ilości czasu i cieszenia się dzieckiem po narodzeniu.

Piękne, zorganizowane, niezagracone otoczenie może pomagać na wiele sposobów: ułatwione jest ubieranie i przebieranie, ulubione książki i zabawki są zawsze w zasięgu ręki, dziecko może uczestniczyć w życiu rodziny i czuć się potrzebne, praca z wyzwaniami, która skupia uwagę dziecka jest zawsze dostępna, życie dla całej rodziny staje się bardziej radosne, kreatywne i pełne spokoju.

——————————————-
Tekst ten pochodzi z katalogu The Joyful Child przetłumaczonego przez nas na język polski. W wersji polskiej nosi on tytuł Radosne Dziecko. Autorką oryginalnego angielskiego tekstu jest Susan Stephenson. Więcej informacji na temat The Joyful Child oraz Susan Stephenson możecie znaleźć na stronie firmy Michael Olaf.