Radosne Dziecko – Lata 1-3: Życie Rodzinne

Wszystkie działania związane z troszczeniem się o siebie i o otoczenie, takie jak ubieranie, przygotowywanie jedzenia, nakrywanie do stołu, wycieranie podłogi, mycie naczyń, ścieranie kurzu itd. to zajęcia, które należą do kategorii, którą dr Montessori nazwała Praktyczne Życie i są właściwie zadaniami, które dorośli najmniej lubią. Natomiast dzieci w wieku od roku do 4 lat kochają te zajęcia i są zachwycone, kiedy mogą brać w nich udział. -Dr Silvana Montanaro

UCZESTNICTWO W ŻYCIU RODZINNYM

Istoty ludzkie od wieków chcą porozumiewać się ze sobą, stawiać sobie wyzwania, wykonywać dobrą pracę i wnosić coś do społeczeństwa. Taka jest właśnie ludzka natura.

To pragnienie jest szczególnie silne w czasie, kiedy dziecko obserwuje wszystkie rodzaje ważnych działań, jakie toczą się wokół niego i w końcu opanuje umysłowe i psychiczne umiejętności wstawania, chodzenia, posługiwania się swoimi rękami i udział w prawdziwych pracach.

Dziecko uczy się opanowania i rozwija swój zdrowy wizerunek, jeśli praca jest prawdziwa – mycie owoców i warzyw, nakrywanie lub ścieranie ze stołu, zmywanie, podlewanie kwiatów, nawadnianie ogrodu, sortowanie, składanie i sprzątanie prania, zamiatanie, odkurzanie, pomaganie w ogrodzie czy wykonywanie każdego codziennego zajęcia w swojej rodzinie.
Rodzinna praca, znana jako Praktyczne Życie w szkole Montessori jest jedną z najważniejszych dziedzin nauczania metodą Montessori dzieci w każdym wieku. Pozwalając dziecku na udział w życiu, które kręci się wokół niego okazujemy mu wielki szacunek i wiarę w jego możliwości. Pomaga mu to czuć się ważnym dla siebie i dla wszystkich, którzy go otaczają. Dziecko czuje się potrzebne.

Możemy to zrozumieć, jeśli porównamy nasze uczucia dla gościa, którego zaprosiliśmy na obiad w dwóch różnych sytuacjach, siedzącego i oczekującego na posiłek i zaproszonego do naszej kuchni do rozmowy i uśmiechu w trakcie wspólnego przygotowywania posiłku. W pierwszym przypadku nasz gość jest oddzielony, a nasza relacja formalna. W drugim przypadku dzielimy z nim nasze życie i nasze stosunki są bliskie – prawdziwa przyjaźń.

TRZY DZIEDZINY ŻYCIA RODZINNEGO

Głównym obszarem Praktycznego Życia są działania:

1. Troska o siebie: ubieranie, mycie zębów, gotowanie, i tak dalej.
2. Zaszczyt i uprzejmość oraz troska o innych: poruszanie z wdziękiem, używanie dobrych manier, proponowanie jedzenia wraz ze zwrotami „proszę” i „dziękuję”, itd.
3. Opieka nad środowiskiem: odkurzanie, zamiatanie, zmywanie i praca w ogródku.

Dzieci zawsze pokazują nam swoje zainteresowanie praktycznym życiem poprzez udawanie gotowania czy sprzątania, opiekując się lalką, przeprowadzając dorosłe rozmowy, itd. Ale jeśli damy im szansę, zamiast udawać będą znacznie lepiej wykonywać prawdziwą pracę w rodzinie czy społeczeństwie.

Dziecko woli usuwać prawdziwy kurz z szafki prawdziwą ściereczką, która ma dziecięce wymiary, woli zbierać brudne pranie lub je układać, woli raczej przygotowywać prawdziwe posiłki niż udawać, że gotuje wymyślone posiłki dla swoich zabawek.

W ŚRODOWISKU I KONCENTRACJA

. . . ale ja wiem, że szczęście nie pochodzi od rzeczy.
Ono może pochodzić z pracy i dumy z tego, co się robi. – Mahatma Gandhi

Jedno z najbardziej uspokajających zajęć dla dzieci to koncentrowanie się. Nie chodzi tutaj o pasywną koncentrację bez własnego zaangażowania, jak podczas oglądania telewizji czy filmów na video. Zadanie musi być kontrolowane przez dziecko tak, aby mogło ono je powtarzać tak często jak to tylko potrzebne i powinno ono stawiać wyzwania zarówno dla ciała dziecka, jak również dla jego umysłu.

Dziecko używa przenośnego małego stoliczka i czyści wszystkie liście.

Wybór zadań nie jest tak ważny jak poziom koncentracji, który jest uzyskiwany podczas ich wykonywania. Głęboka koncentracja może się pojawić podczas kopania w piasku, mycia marchewki, wiązania korali, kolorowania i układania puzzli.

Montessoriański Asystent dla Niemowlęctwa daje lekcje, które są dobrze przemyślane, logiczne i przejrzyste; tworzy środowisko, które wzmacnia pracę i zawsze obserwuje, kiedy dziecko zaczyna się koncentrować nad zadaniem. Kiedy pojawi się u dziecka koncentracja nauczyciel chroni je, aby mu nie przerywano, ponieważ rozumie, że to doświadczenie wywołuje w dziecku równowagę i radość.

Dostęp do odpowiedniej wielkości stolika, czystego i przygotowanego do pracy, może pomóc dziecku skupić się nad zadaniem i tkwić w nim do czasu jego zakończenia. To naturalna konsekwencja, że jeśli praca nie została posprzątana, nie będzie miejsca, aby wykonać kolejne zadanie.

Fartuszek czyni pracę dziecka czymś wyjątkowym

Fartuszek używany podczas gotowania, sprzątania, pracy z drzewem, pracy w ogródku, itd. czasem pomaga dzieciom skoncentrować się, gdyż pokazuje mu, kiedy praca się zaczyna i kiedy się kończy. W oczach dziecka fartuszek również podnosi ważność pracy. Kiedy praca dziecka jest widziana jako potrzebna dla rodziny, dziecko również czuję się ważne.

Fartuszek powinien być tak wykonany, aby dziecko mogło samo go zakładać i zdejmować, wtedy może pracować, kiedy tylko ma na to ochotę. Powinien być zawieszony na haczyku na ścianie i zawsze przygotowany do zabrania.

Celem fartuszka nie jest, przynajmniej w tym wieku, ochrona ubrania przed pobrudzeniem, ale oznaczenie początku i końca zadania, aby pomóc dziecku skupić się podczas pracy i dodać respektu tej „prawdziwej” pracy. Ma to ogromne znaczenie.

MATERIAŁY

Jeśli to tylko możliwe i bezpieczne dajemy dziecku piękne i tłukące się materiały, dzieląc z nim z szacunkiem wszystko,
z czego korzysta cała rodzina – naczynia z gliny, ze szkła, metalu, prawdziwe narzędzia. Następuje wielki wzrost szacunku
u dziecka dla samego siebie, kiedy pozwolimy mu korzystać z naszych rzeczy zamiast plastikowych substytutów. Co więcej pojawia się również u dziecka szacunek i troska o materiały, które są piękne i tłukące.

Dzieci i rodzice mogą wykonywać wspólnie rodzinne zadania takie, jak wycinanie i zszywanie fartuszków i ściereczek. Dawniej fartuszki, serwetki, ściereczki były ozdabiane przez nauczycieli albo członków rodziny. Podczas szkoleń Asystentów Montessori dla Niemowlęctwa studenci dalej to robią – ozdabiają rzeczy dla niemowląt i małych dzieci.

Często w domu potrzebujemy starannie przemyśleć, jak zorganizować dla dzieci rzeczy, które będą im potrzebne do udziału w praktycznym życiu. Jeśli rodzic jest stolarzem albo ogrodnikiem, kilka narzędzi dobrej jakości, ale dziecięcych wymiarów powinno być schowane razem z jego narzędziami tak, aby dziecko mogło łatwo po nie sięgnąć. Rodzic powinien pokazać dziecku, jak używać razem z nim tych narzędzi, jak je czyścić i gdzie schować po skończonej pracy.

Możemy podobnie przygotować narzędzia dla dziecka potrzebne mu do sprzątania, przygotowywania posiłków, gotowania, nakrywania do stołu i innych zadań. Możemy również przystosować nasze narzędzia dla dziecka poprzez na przykład, skrócenie kija od miotły czy mopa albo zrobienie czy kupienie rzeczy odpowiednich rozmiarów dla dziecka – małego fartuszka, małych metalowych wiaderek, konewki, kuchennych narzędzi i tak dalej. Dla dziecka uczestnictwo w ważnych „dorosłych” pracach z rodzicami nawet kilka minut dziennie może przynieść wielką korzyść i rozpocząć nowy etap porozumiewania się i życia razem.

MIEJSCE NA WSZYSTKO I WSZYSTKO NA SWOIM MIEJSCU

Idealnie, jeśli rodzina dokładnie zdecyduje gdzie będzie trzymana zabawka albo narzędzie, które trafi do jej domu. Każdy artysta czy mechanik samochodowy wie, jak ważne jest to, aby móc znaleźć swoje narzędzia, zawsze przygotowane, kiedy tylko ich potrzebuje. Dzieci mają podobnie. Poczucie porządku w tym wieku jest dla nich bardzo ważne, ponieważ budują oni siebie poprzez pracę.

Jednoroczne dziecko myjące swoje ręce dla zabawy w Montessoriańskiej Społeczności Niemowlęcej w mieście Meksyk.

W naszym domu musieliśmy przez wiele lat pokazywać naszym gościom gdzie trzymamy naczynia, ponieważ były one wszystkie w niskich kredensach tak, aby dzieci mogły łatwo po nie sięgnąć. Niebezpieczne produkty do sprzątania oczywiście trzymamy w miejscu, do którego dzieci nie mają dostępu, ale wszystkie inne rzeczy są trzymane w zasięgu dziecka i jego przyjaciół.

CEL DZIECKA

Powody i metody, dla których dziecko pracuje są zupełnie różne od naszych. My rodzice zwykle wybieramy jak najefektywniejszy i najszybszy sposób na wykonanie zadania. Dziecko natomiast pracuje, aby opanować wykonywanie zadania i aby przećwiczyć i udoskonalić swoje umiejętności. Może ono szorować stół przez wiele godzin, ale tylko wtedy, kiedy ma na to ochotę – czuje taką potrzebę. Może ono zamiatać podłogę codziennie rano przez dwa tygodnie, a potem przez miesiąc tego nie powtórzyć, ponieważ zajmie się opanowywaniem czegoś innego. Jeśli oczekiwalibyśmy od dziecka, że będzie ono wykonywało każde nowe zadanie codziennie to nie miałoby ono czasu na sen.

W pracy istnieje wiele fizycznych, emocjonalnych i umysłowych wartości. Dzięki tym zajęciom dziecko uczy się niezależności. Niezależność powinna być zawsze brana pod uwagę przez odpowiedzialnych rodziców podczas wyborów w każdym wieku dziecka. Dzięki niej dziecko uczy się koncentrować, kontrolować swoje mięśnie, uczy się skupiać, analizować logicznie kroki i wykonywać zadania do końca.

W domach Montessori dzieci potrafią się koncentrować, podejmować inteligentne decyzje i opanowywać podstawy z różnych dziedzin takich jak matematyka, język, sztuka i nauki ścisłe właśnie dzięki wartościowej pracy w praktycznym życiu. Ale celem ich pracy jest wewnętrzna satysfakcja i wsparcie optymalnego ich rozwoju.

Biorąc udział w codziennych rodzinnych pracach i osiągając sukces przy ich wykonywaniu dziecko staje się spokojniejsze i bardziej zadowolone. Taki stan pomaga mu osiągnąć pokój wewnętrzny i miłość do środowiska i innych.

ROZBIERANIE, UBIERANIE

Rozbieranie jest łatwiejsze niż ubieranie i dziecko uczy się go najpierw – czasem ku większej konsternacji rodziców. Ubrania, które łatwo można ściągnąć i łatwo założyć z powrotem pomagają dziecku ćwiczyć tę umiejętność. Powinniśmy to wziąć pod uwagę podczas kupowania rzeczy dla małych dzieci na przykład piżamy lub płaszcza.

Wysiłki dziecka przy wybieraniu swoich ubrań i ich ubieraniu dają dobre rezultaty (są zadowalające), jeśli rodzice dają mu wystarczająco dużo czasu, kładą ubrania na półkach w jego zasięgu, kupują rzeczy odpowiednie do jego rozmiarów, pozwalają dziecku wybrać ubranie spośród innych podczas porannego ubierania. Na początku wystarczy wybór ubrania spośród innych przygotowanych. Ostatecznie dziecko nauczy się samo wybierać ubrania z szafki, z wieszaka czy półki.

WYRAŻANIE EMOCJI

Dzieci potrafią czytać umysł dorosłych i ich emocje oraz przeprowadzać badania, aby dowiedzieć się dokładnie, co rodzic usiłuje im zakomunikować, zwłaszcza, kiedy swoim zachowaniem przekazuje dwuznaczne informacje – na przykład, kiedy zły rodzic stara się być wesoły.

Dziecko potrzebuje wiedzieć, że uczucia takie jak złość czy frustracja są także uczuciami, do których wyrażania ma prawo każdy z nas. Potrzebuje ono modeli, aby się nauczyć jak – chodzić, szorować podłogę, uderzać poduszkę czy rzucać glinę – i nie uderzyć drugiej osoby (albo dać jej klapsa). Jeśli rodzic na spacerze rzuca gliną jego dziecko będzie robiło podobnie. Jeśli rodzic bije dziecko, uczy on własne dziecko, że bicie jest w porządku, że jest sposobem na wyrażanie swoich emocji.

POTRZEBY RODZICÓW

Pracujący rodzice nie zawsze mają czas na to, aby włączyć swoje dzieci do wszystkich prac w domu i nie powinni oni z tego powodu mieć wyrzutów. Powinniśmy byś dla siebie wyrozumiali i planować nasz czas wspólnej pracy w domu w taki sposób, aby był on jak najlepiej spędzony.

Na początku sukces może być mało widoczny, dopóki nie nauczymy się jak „podążać za dzieckiem”. Dobrze jest zacząć z jedną rzeczą, być może z układaniem serwetek na stole przed posiłkiem i stopniowo dodawać kolejne zadania, w których dziecko może uczestniczyć i powoli je przejąć.

Niebawem my sami nauczymy się od dziecka jak poświęcać całych siebie, umysłowo, fizycznie i duchowo podczas wykonywania zadań, skupiać się właśnie nad jedną rzeczą i cieszyć się każdą chwilą naszego życia. Dziecko staje się nauczycielem dorosłego. Rodzic i dziecko mają podobne potrzeby, które osiągają w tym samym czasie.

———————————————-
Tekst ten pochodzi z katalogu The Joyful Child przetłumaczonego przez nas na język polski. W wersji polskiej nosi on tytuł Radosne Dziecko. Autorką oryginalnego angielskiego tekstu jest Susan Stephenson. Więcej informacji na temat The Joyful Child oraz Susan Stephenson możecie znaleźć na stronie firmy Michael Olaf.