Radosne Dziecko – Lata 1-3: Język

SŁUCHANIE – DZIECKO

Zanim dziecko zacznie wyrażać siebie poprzez mowę, słucha ono i wchłania wszystko, co słyszy wokół siebie. Często nie jesteśmy nawet świadomi, że dziecko chłonie to, co mówimy. Dopiero, gdy zaczyna mówić okazuję się to być prawdą. Trzy razy w życiu, przy nauce języka przez każde z moich trojga dzieci, musiałam oczyścić swój język – gdyż powtarzały one wszystko cokolwiek powiedziałam!

Możemy mówić do dziecka od jego narodzin, ale nie w języku dziecięcym tylko z respektem i dokładną wymową słów. Jeśli chcemy pomóc dziecku w poprawnej mowie musimy modelować jego język nawet zanim pojawi się taka potrzeba.

DRUGI JĘZYK

Przyswajanie przez dziecko wszystkich języków, które słyszy ono w swoim otoczeniu rozpoczyna się jeszcze w łonie matki i trwa przez pierwsze miesiące i lata dziecka. Dzieci w tym wieku mają niezwykłe możliwości, by chłonąć język z całą jego złożonością i to nie tylko jeden język! Tutaj jest kilka rad, które wspierają naukę jednego lub więcej języków w tym czasie:

Drugi język musi być używany w otoczeniu dziecka w pierwszym roku jego życia, w takie sposób, że jedna lub więcej osób powinno mówić do dziecka lub w jego obecności w tym 'dodatkowym’ języku.
Gdybyśmy mogli zapewnić dwa, trzy, cztery czy pięć różnych osób mówiących różnymi językami w obecności dziecka, mogłoby ono łatwo chłonąć je wszystkie bez żadnego szczególnego wysiłku z jego strony zakładając, że każda z tych osób mówi ZAWSZE I TYLKO w tym danym języku. Taka podatność na języki możliwa jest jedynie w pierwszych latach życia.
W Japonii zrodził się ostatnio pewien trend polegający na odgrywaniu dla niemowlęcia anglojęzycznych kaset trzy raz dziennie od narodzenia do szóstego miesiąca życia. Kiedy w wieku trzech, czterech lub pięciu lat te same dzieci będą miały okazję kontaktu z nauczycielem angielskiego, nauczą się one tego obcego języka znacznie łatwiej niż inne dzieci. – Dr Silvana Montanaro

SŁUCHANIE – DOROSŁY

Uwaga, z jaką słuchamy pierwszych słów dziecka, kiedy zaczyna mówić jest niezwykle ważna. Często dziecko jest tym tak podekscytowane, że zaczyna seplenić. Jest to naturalny poziom w rozwoju werbalnym języka u dziecka i znak dla rodzica, aby się zatrzymał, popatrzył i posłuchał, nie po to, aby uzupełnić brakujące wyrazy lub skomentować seplenienie. Jeśli dziecko jest pewne, że zostanie wysłuchane, wtedy zazwyczaj uspokaja się i uczy się mówić bardziej wyraźnie.

WŁĄCZANIE DZIECKA

Rozwój języka zaczyna się jeszcze w łonie matki i najintensywniej trwa przez pierwsze trzy lata. Możemy pomóc dziecku w tym rozwoju poprzez włączanie go do naszych rozmów od samego początku. Kiedyś nauczyłam się pięknej lekcji o włączaniu dzieci.

Pewnego dnia, kiedy pracowałam na intensywnej opiece pielęgniarskiej dla niemowląt obserwowałam sześciomiesięcznego chłopca, który leżał na macie na podłodze obok trzech lekarzy siedzących na krzesłach i omawiających jego przypadek. Główna pielęgniarka zauważyła, że pediatrzy ignorują dziecko i poprosiła ich, aby przypomnieli sobie ich zasady i włączyli chłopca do swojej rozmowy. Doktorzy wiedzieli instynktownie, że miała ona rację. Nie uprościli oni swojego języka i nie podnieśli sztucznie tonu rozmowy. Zwrócili jednak swój wzrok w stronę chłopca i włączyli go do rozmowy tak, jak zrobiliby to w obecności każdej dorosłej osoby, która nawet nie zabierałaby głosu w toczącej się rozmowie. Kontynuowali oni dalej swoją rozmowę, ale włączając do niej chłopca. Okazali mu w ten sposób szacunek, z którego od razu na twarzy chłopca pojawiło się zadowolenie. Chłopiec spoglądał na zmianę to na jednego, to na drugiego doktora tak, jakby wiedział, że uczestniczy w ważnej rozmowie.

SŁOWNICTWO

Umysł, aby coś wiedzieć o rzeczywistości, może się z nią zetknąć jedynie przez zmysły. – Arystoteles

Doświadczenie prawdziwych przedmiotów, jeśli to tylko możliwe powinno pojawić się zanim dziecko zobaczy obrazki czy nazwy danych przedmiotów. Na przykład, jeśli masz nową książkę z obrazkami owoców i warzyw weź dziecko do kuchni i chwyć, powąchaj, pokrój i spróbuj jak smakuje kawałek owocu, a dopiero potem pokaż dziecku jego obrazek w książce. Wtedy inteligencja jest wzmacniana dzięki bogactwu doświadczeń.

Dziecko chce uczyć się nazwy każdego przedmiotu w swoim środowisku oraz znaczenia słów wypowiadanych przez innych. Ono bardzo chce rozmawiać o zwykłych codziennych rzeczach z rodziną! Powiedz mu jak nazywają się wszystkie przedmioty w kuchni, zabawki, jedzenie, pojazdy, psy, itd. – nazwij wszystko, co może ono znaleźć w domu i w społeczności.

Istnieje 'wrażliwy okres’ dla nazywania rzeczy… i jeśli dorośli odpowiedzą na głód słów swoich dzieci w odpowiedni sposób mogą im oni dać bogactwo i dokładność języka, które będą trwały przez całe ich życie. – Dr Silvana Montanaro

OBRAZKI I KSIĄŻKI

Kiedy dziecko nauczy się nazw wielu prawdziwych rzeczy możemy powiększyć jego słownictwo poprzez obrazki. Książki i karty ze słówkami są wartościowymi edukacyjnymi materiałami dla dzieci w domu – dzieci je uwielbiają!

Wybór książek jest tak samo ważny jak wybór zabawek. Wizyty w bibliotece są bardzo ważne, ale w domu dziecko powinno mieć również swoje ulubione książki we własnej biblioteczce. Dziecko czasem w tym krytycznym i wrażliwym okresie nauki języka może chcieć na okrągło czytać tę samą książkę. Kiedy indziej z kolei dziecko będzie chciało słyszeć o obrazkach i mowie. Dziecko uwielbia uczyć się przewracać uważnie kartki, podnosić, trzymać i odkładać książkę.

Większość dzieci będzie siedziało z zafascynowaniem przez wiele godzin, jeśli będziemy im czytać. To nasza szansa, aby rozbudzić w nich miłość do czytania literatury, nauki faktów, wartości i wymowy słów, nawet tych rzadko używanych w codziennej mowie.

Powinniśmy włożyć swój wysiłek w to, aby zaopatrzyć nasze dzieci w książki o wszystkich kulturach, które nie podają stereotypów sytuacji i ludzi. Język w książkach powinien brać pod uwagę jego emocje i poziom inteligencji.

Wybieraj książki uważnie i przygotuj dla nich szafkę bądź miejsce, do którego dziecko będzie miało dostęp. Będzie ono mogło dzięki temu zawsze brać książki i wybierać te, które chce, opiekować się nimi i odkładać je samodzielnie na swoje miejsce.

Czasem nawet proste książki ze słówkami, z kolorami, jeśli jest ich za dużo mogą być dla dziecka stymulujące. O wiele lepiej dać dziecku kilka pięknych książek, które są przez nas szanowane i kochane niż trzymać na szafce dużo książek, które są bezwartościowe dla jego rozwoju.

W tym wieku tematy książek powinny być prawdziwe, ponieważ dziecko chce uczyć się o prawdziwym świecie. Zaopatrujmy więc nasze dzieci w historie, które opowiadają o naszym życiu, mówią o rzeczywistym świecie, a schowajmy książki o mówiących zwierzętach, takie jak bajki Ezopa, na później.

Fantastyka jest bardzo interesująca, ale dla starszego dziecka. U małych dzieci jest przyczyną zakłopotania. Bogate zbiory prawdziwych historii są najlepszym przygotowaniem dla naszych dzieci do twórczego myślenia.

Powinniśmy sprawdzać czy książki pokazują rzeczywistość gdyż w tym wieku dzieci próbują zrozumieć środowisko i życie, które ich otacza. Nie ma nic bardziej niezwykłego i bardziej interesującego od naszego codziennego życia. Fantastyka może przyjść później – po tym jak rzeczywistość zostanie doświadczona i wchłonięta przez dzieci. – Dr Silvana Montanaro

CZYTANIE I PISANIE

Od narodzin naszego dziecka możemy wspomagać jego naukę mowy poprzez nasz wzrokowy kontakt z nim, słuchanie tego, co do nas mówi, poprzez przykład dobrej wspólnej rozmowy i czytanie na głos od samego początku. Takie przygotowanie będzie później owocowało w trakcie jego nauki czytania i pisania.

To nie przypadek, że niektóre dzieci dobrze czytają i piszą, a inne nie. Że niektóre z nich czerpią radość z czytania, a dla innych jest to nużąca praca. Radość z odkrywania języka zaczyna się bardzo wcześnie i jest najbardziej intensywna w ciągu pierwszych trzech lat.

ALFABET

Bardzo małe dzieci, których rodzeństwo uczy się czytać często interesuje się alfabetem. Aby nie spowodować późniejszego jego zakłopotania powinniśmy uczyć dźwięków tylko małych liter.

Pomyślcie o tym. Jeśli dziecko uczy się dużych liter i nazw tych liter nie jest ono w ogóle przygotowane do nauki czytania i pisania. Prawie wszystko, co jest napisane i czytamy jest napisane małymi literami „b” zamiast „B” i dźwięki, które wymawiamy „sss” zamiast „es” dla literki „s.” Nauka nazw dużych liter od lat praktykowana sprawia niestety, że nauka czytania i pisania jest dla dzieci dużo trudniejsza. Najważniejsze jest podążanie za dzieckiem i jego zainteresowaniami tak, aby nauka była czymś naturalnym i przyjemnym.

GRYZIENIE

Rozwój dziecka przychodzi nie wedle ustalonej ścieżki, ale wraz z porywami, a czasem nawet wybuchami. W czasie drzemiącego, wydawać by się mogło, nie aktywnego okresu u dziecka nagle następuje wystrzał i pojawia się nowa umiejętność. Wyjątkiem od tej reguły jest eksplozja mowy.

Zazwyczaj w drugim roku dziecko zaczyna rozumieć wiele rzeczy, wiele słów i ma dużo do powiedzenia, ale nie potrafi wypowiedzieć słów czy zdań. Może to powodować silną frustrację u dziecka i często wyraża ono swoją złość poprzez gryzienie – nieodpowiednio używa swoich ust!

To nie jest nic złego, musimy współczuć dziecku, które jest sfrustrowane, a chronić inne dzieci. Aby nie doprowadzić do sytuacji, w której jedno z dzieci będzie ofiarą, a drugie agresorem powinniśmy współczuć im obojgu podobnie: „jest mi przykro, że zostałeś zraniony”, „jest mi przykro, że jesteś sfrustrowany”. Przede wszystkim jednak biorąc pod uwagę bezpieczeństwo i odpowiednie korygowanie frustracji u dzieci powinniśmy włożyć cały nasz wysiłek, aby rozpoznać sfrustrowane dziecko i odizolować je zanim kogoś ugryzie!

WYOBRAŹNIA CZY KŁAMSTWO?

Co jest co? Dla dziecka w tym wieku nie ma różnicy pomiędzy wyobraźnią a kłamstwem. Czasem dziecko w wieku 5-7 lat zaczyna interesować się sprawiedliwością, moralnością, prawdą i dogłębnie odkrywa ich znaczenie. Ale kiedy dziecko kończy trzy lata, w czwartym, piątym roku życia nie powinniśmy przerywać jego rozmowy z nami zadając mu pytania o prawdziwość jego historii.

Dobrze, jeśli potrafimy zauważyć i odpowiednio zareagować, kiedy dziecko opowiada historię łącząc w niej wydarzenia prawdziwe z wierutnymi kłamstwami mając dobrą widownię. Dorosły może na przykład powiedzieć „Ach! Jaką ty masz wspaniałą wyobraźnię!” albo „Co za niesamowita historia!” W ten sposób zatwierdzamy użyte przez dziecko w jego opowiadaniu słownictwo, wyobraźnię, umiejętności werbalne i równocześnie wyróżniamy wyobraźnię i historię, co w rezultacie pomoże dziecku zauważyć różnicę pomiędzy wyobraźnią a kłamstwem.

POMOC RODZICÓW

Sukces w nauce języka dziecko osiąga poprzez pewność siebie, jaką buduje dzięki naszemu uważnemu słuchaniu tego, co ono mówi. Nawiązywanie kontaktu z innymi, rzeczywiste doświadczanie języka i nabywanie fizycznych zdolności w czytaniu i pisaniu również wspomagają jego naukę mówienia. Możemy wspomagać naukę języka poprzez stworzenie dziecku środowiska, które będzie stymulowało tę naukę, bogatego w zmysłowe doświadczenia i język.

Powinniśmy zaopatrzyć jego środowisko w takie materiały jak klocki i książki z wierszykami dla dzieci, karty ze słówkami, książki z tematami, które mówią o rzeczywistych wydarzeniach i są związane z codziennym życiem dziecka. Dzielmy się z dzieckiem dobrą literaturą, oferujmy mu różnego rodzaju rymy, piosenki, wiersze i historie, które rozbudzą
w nim miłość do języka. Jest to dobry wstęp do późniejszego dzielenia się ulubioną poetyką i wielką literaturą, kiedy dziecko jest już na to gotowe.

To jest lepszy czas dla nauki języka przez dziecko niż nauka w szkole.

———————————————-
Tekst ten pochodzi z katalogu The Joyful Child przetłumaczonego przez nas na język polski. W wersji polskiej nosi on tytuł Radosne Dziecko. Autorką oryginalnego angielskiego tekstu jest Susan Stephenson. Więcej informacji na temat The Joyful Child oraz Susan Stephenson możecie znaleźć na stronie firmy Michael Olaf.