W klasach Montessori dzieci czytają wcześniej. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest fakt, że nikt nie wymaga od nich, by czytały na głos.

Język

Bardzo trudno szła mi nauka czytania. Było dla mnie nielogiczne to, że literę „m” nazywamy „em” a jeśli stoi za nią samogłoska to nie wymawiamy „ema” tylko „ma”.
Nie potrafiłem w ten sposób czytać. W końcu, kiedy poszedłem do szkoły Montessori nauczyciel nie uczył mnie nazw spółgłosek tylko ich dźwięków.  W ten sposób mogłem przeczytać pierwszą książkę, którą znalazłem w zakurzonym kufrze w domu. Była zniszczona i niekompletna, ale zaangażowała mnie tak mocno, że narzeczony Sary stwierdził przechodząc obok z zaskakującym przeczuciem: Cholera! To dziecko będzie pisarzem. – Gabriel Garcia Marquez, Laureat literackiej nagrody Nobla

Główny wpływ na rozwój języka mówionego i pisanego u dziecka ma rodzina. Dorosły powinien mówić jasno i wyraźnie do dziecka. Czytanie na głos sygnalizuje dziecku, że czytanie jest zabawne oraz wprowadza pojęcia i słownictwo, które zazwyczaj nie pojawiają się w języku mówionym na co dzień.

Kiedy dzieci mają zapewnioną kartkę papieru i trochę malarskich narzędzi zamiast przygotowanej kolorowanki potrafią tworzyć niezwykłą sztukę

Prawda jest taka, że jeśli istnieje wolny duch musi on urzeczywistnić się w jakiejś pracy i do tego potrzebne są ręce. Wszędzie odnajdujemy ślady pracy ludzkich rąk i dzięki temu możemy dostrzec ducha czasu.
Ludzkie ręce i ich umiejętności związane są z rozwojem ludzkiego mózgu, a w świetle historii możemy zobaczyć ich połączenie z rozwojem cywilizacji.
– Maria Montessori

Sztuka jest niezbędna w otoczeniu dziecka od jego narodzin. To sposób na życie, na poruszanie się i sposób mówienia, na dekorowanie domu i szkoły, wybieranie zabawek i książek. Nie może być ona odłączona od żadnej innej dziedziny naszego życia. Nie możemy „nauczyć” dziecka, jak być artystą, ale możemy pomóc mu w rozwoju, wedle słów Marii Montessori:
Oka, które widzi
Ręki, która jest posłuszna (rozumowi)
Duszy, która czuje

Dobrze wykonane, dobrej jakości, prawdziwe instrumenty muzyczne będą wspaniałym podarunkiem dla każdego dziecka.

Jeśli potrafisz chodzić, potrafisz tańczyć.
Jeśli potrafisz mówić, potrafisz śpiewać.– przysłowie z Zimbabwe 

Śpiewanie

Ludzie urodzili się, aby śpiewać. Gdy tylko dziecko potrafi skupić swoją uwagę na ustach swojej mamy, uczy się ono jak usta poruszają się i jak powstają dźwięki. Pierwszy występ w duecie pojawia się, gdy dziecko zaczyna wydawać zamierzone dźwięki, a dorosły je naśladuje. Pomóżmy dziecku kontynuować to radosne dla niego tworzenie.

Nie istnieje ktoś taki, jak niemuzykalne dziecko. Są jedynie niemuzykalni dorośli, ponieważ nie doświadczyli oni wystarczającej praktyki z muzyką, kiedy byli dziećmi. Piosenki dają dzieciom możliwość wyrażania swoich emocji, a samo śpiewanie przynosi psychiczną ulgą. Wiedząc jak pozytywnym znakiem jest zwykłe spontaniczne śpiewanie zawsze wyczekiwałam na nie w klasie. W naszym domu, kiedy słyszałam naszego syna śpiewającego przed pójściem spać to był dla mnie znak, że jest szczęśliwy. Wcale nie musimy mieć pięknego głosu, aby formować śpiew u dzieci.

People (Ludzie) autorstwa Petere Spiera. Szkoda, że książka ta nie została wydana jeszcze w języku polskim. Napisana i ilustrowana przez Holendra Petera Spiera opowiada o jedzeniu, ubieraniu się, językach, religiach, architekturze ludzi z różnych zakątków świata. Może znacię pozycję po polsku, która jest podobna do tej?

Geografia i Historia

Pani Montessori,
Pani, z miłości do dzieci, usilnie dąży, poprzez wielorakie instytucje, do uwydatniania w dzieciach tego, co jest w nich najlepsze. Mam nadzieję, że nauka ta będzie dostępna nie tylko dla dzieci z bogatych rodzin, ale również dla biednych dzieci. Bardzo trafnie zauważyła Pani, że aby osiągnąć pokój na świecie i walczyć przeciwko wojnie musimy zacząć od dzieci. Jeśli będą one wzrastać w swojej naturalnej niewinności, nie będziemy musieli walczyć, ani podejmować bezowocnych wymyślonych rozwiązań, ale będziemy dążyć od miłości do miłości i od pokoju do pokoju, aż ostatnie zakątki świata znajdą taki pokój i miłość, których wszystkie świadomie lub nieświadomie są głodne. — M. K. Gandhi, 1943

Dzisiaj nasz świat kurczy się, a my uczymy się w końcu szanować różnorodność – ekonomiczną, rasową, wszystkie jej rodzaje – aby przygotować dzieci do życia w prawdziwym świecie. Pragnienie Gandhi staje się faktem. Wzrasta również świadomość zaszczepienia w uczących się, jak ważną wartością jest pomoc innym ludziom. To ważny element w światopoglądzie dzieci, ale również w rozwoju ich troski o ludzi na całym świecie, ludzi ze wszystkich grup społecznych.

Cykl rozwojowy motyla Monarcha. Obserwowanie rozwoju motyla z gąsienicy lub żaby z kijanki jest dla dzieci niezwykłym przeżyciem

Troska o żywe organizmy niesie zaspokojenie dla jednego z najbardziej żywych instynktów dziecięcego umysłu. Nie ma nic lepszego, aby rozbudzić w dziecku umiejętność przewidywania.– Maria Montessori 

Powtarzamy ten cytat, który pewnie czytaliście już w poprzednim rozdziale o roślinach, ponieważ jest on bardzo ważny. Podejście z szacunkiem do natury, do wszystkich żywych organizmów rozpoczyna się w domu w pierwszych latach życia. Dzieje się to poprzez spędzanie czasu na podwórku – tak często i długo jak to tylko możliwe, we wszystkie pory roku, w różne pogody, doświadczając zwierząt w ich naturalnym środowisku, słuchając śpiewu ptaków, zbierając muszle na plaży, ucząc się rozpoznawać i nazywać owady, ryby, płazy, gady, ptaki czy ssaki.

3-częściowe karty językowe. Pomagają one dziecku poznać nazwy podstawowych kwiatów. Można ich używać do zwykłego dopasowywania lub korzystając z aktywności znanej, jako 3 częściowe dopasowywanie.

Troska o żywe organizmy niesie zaspokojenie dla jednego z najbardziej żywych instynktów dziecięcego umysłu. Nie ma nic lepszego, aby rozbudzić w dziecku umiejętność przewidywania.– Maria Montessori

Atmosfera miłości i poszanowania dla roślin i zwierząt w domu i klasie jest nalepszym fundamentem cieszenia się i zainteresowania naturą przez całe życie. Takie podejście rozpoczyna się w domu, gdzie dziecko chłonie podejście rodziny wobec warzyw, kwiatów, ogrodów, roślin domowych, drzew czy chwastów.

Lekcje, które dostarczają niezapomnianych wrażeń pochodzą zwykle od różnych doświadczeń z roślinami. Nic nie zastąpi przyglądania się kwiatom lub wąchania ich, a także obserwowania wzrostu kwiatów i warzyw w ogrodzie.

Dobry globus jest niezbędny w każdym domu zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych

Ziemia

Nie wystarczy, by nauczyciel zatrzymał się na umiłowaniu i zrozumieniu dziecka; musi on najpierw pokochać i zrozumieć wszechświat.– Maria Montessori

Zainteresowanie astronomią, ziemią, ekologią, fizyką czy chemią, a również umiłowanie coraz głębszego poznawania tych dziedzin może zacząć się właśnie teraz, kiedy dziecko wykazuje największe zainteresowanie nowymi doświadczeniami, kiedy dosłownie chłonie ono wszystko ze swego otoczenia.

Pierwsze lekcje o Ziemi odbywają się dzięki obcowaniu z naturą – doświadczeniom piasku, wody i błota, obserwowacjom wschodów i zachodów słońca, gwiazd, wizytom nad brzeg morza, dzięki dziecięcym kolekcjom skał i minerałów.

Niektóre zestawy klocków umożliwiają tworzenie prawdziwych budowli architektonicznych

Od wieków, na całym świecie dzieci uwielbiają klocki. W sposób szczególny sprzyjają one w prowadzeniu dziecka w długie okresy wzmożonej koncentracji, twórczości i zadowolenia. Mogą być one wykonane z prostych kamieni, glinianych cegiełek, kawałków gałęzi drzewa lub z polerowanego drewna. Najbardziej atrakcyjnym wydaje się fakt, że wyobraźnia dziecka może swobodnie tworzyć powiązania pomiędzy różnymi elementami i odkrywać je nieustannie. 

W ten sposób dziecko odkrywa wiele matematycznych i geometrycznych pojęć i zależności, a także praw fizyki, kiedy jego budowle walą się, bo są zbyt wysokie lub zbyt ciężkie. Dziecko może również rozwiązywać osobiste problemy poprzez tworzenie scen z użyciem klocków, modeli zwierząt i ludzi. Z naszego doświadczenia wynika, że poza zaangażowaniem w prawdziwą pracę rodziny, zabawa klockami jest jednym z najważniejszych zajęć dla małego dziecka.

Kto by pomyślał, że rozwiązywanie problemów może przynosić tyle radości. Kulodromy można budować na wiele sposobów, by kulki pokonywały różne przeszkody z różną prędkością lub w różnych kierunkach.

Zabawa aktywna

Musimy zdać sobie sprawę, że świat może zostać zrozumiany jedynie przez działanie, nie przez kontemplację. Ręka jest ważniejsza niż oko. To właśnie ręka popycha do rozwoju mózg. Przedstawiłem rękę, która korzysta z jakiegoś przyrządu, jako narzędzie wykorzystywane w odkryciach. Widzimy to za każdym razem, kiedy dziecko uczy się – wiązać sznurówki, nawlekać igłę nitką, puszczać latawca, grać na fujarce. Z tymi praktycznymi czynnościami przychodzi przyjemność, przyjemność z samego podejmowaniu aktywności, a także z umiejętności, którą dziecko doskonali, i z której jest zadowolone. To jest u podstaw każdej pracy artystycznej i naukowej: nasz poetycki wręcz zachwyt nad tym, co osoba ludzka robi, ponieważ potrafi to zrobić. Ręce są narzędziem naszego umysłu. – Jacob Bronowski, The Ascent of Man (Potęga wyobraźni*)

Ścieranie stołu po posiłku jest dla dziecka tak satysfakcjonujące jak gotowanie, nakrywanie do stołu, podawanie jedzenia, zamiatanie podłogi czy zmywanie naczyń

Przygotowanie przestrzeni do gotowania i spożywania posiłków, tak aby w tych czynnościach mogły swobodnie uczestniczyć dzieci nie musi być jakimś ogromnym przedsięwzięciem. Nie wymagajmy też od siebie, by zrobić wszystko na raz. Na początek rozważ zapewnienie dziecku jednej niskiej półki lub jednej szuflady w kuchennych szafkach. Może się tam znajdować mała deska do krojenia i bezpieczny dla dziecka nóż lub miska na płatki zbożowe i łyżka – cokolwiek, z czego dziecko będzie możliwie często korzystać.

Dobrą inwestycją na początek będzie odpowiedni podnóżek, tak by dziecko mogło swobodnie sięgnąć do zlewu lub do blatu kuchennego, by pracować. Jeśli jest w kuchni miejsce dobrze, by mieć tam również mały stół i krzesło przy którym dziecko może w spokoju przygotowywać i zjadać swoje posiłki lub pomóc w przygotowanie posiłku dla całej rodziny.

W klasie zawsze powinna istnieć przestrzeń dla dzieci, w której mogą one przygotować własne przekąski o każdej porze dnia. Ważne są również lekcje, które prezentują jak wykonać odpowiednio te prace oraz jak pozmywać po sobie, by umożliwić korzystanie z narzędzi innym dzieciom. To ćwiczenie w przyczynianiu się dla dobra innych, w przygotowaniu oraz podawaniu posiłków, i zmywaniu po sobie.